ABD’nin İran’a Yönelik Yeni Yaptırımları Hakkında

Bilindiği üzere 08 Mayıs 2018 tarihinde ABD İran’a yönelik yeni ekonomik yaptırımları yürürlüğe koyacağını duyurmuş, 02 Mayıs 2019 tarihinde ise ABD’nin Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 8 ülke için İran ile ticarette sağladığı muafiyetler de sona ermiştir. Türkiye Cumhuriyeti, ABD’nin tek taraflı yürürlüğe koyduğu yaptırımlara taraf olmadığını beyan etmiştir. Bununla birlikte İran ile ticaret yapacak Türk firmaları ile taşımacılık işlemlerini İran sınırları içerisinden gerçekleştirecek Türk firmaları doğrudan bu yaptırımların tarafı haline gelecektir.
Bu doğrultuda İran ile ticari ilişkide bulunan, bulunmayı düşünen Türk firmalarının aşağıda maddeler halinde yazan hususlara azami oranda dikkat etmeleri gerekmektedir:

-    ABD Doları (nakti ve kaydi olarak) yaptırımlara tabidir. İran ile ticarette ABD Doları’nı kullanmak mümkün değildir.
-    İran Riyali (nakti ve kaydi olarak) yaptırımlara tabidir. İran ile ticarette İran Riyali’ni kullanmak mümkün değildir.
-    İran ile yapılacak ticaretin, karşılıklı para birimleri kullanılarak yapılması gerekmektedir. Bu durumda ticaretin sadece Türk Lirası ile gerçekleşmesi mümkündür.
-    Tüm ABD vatandaşları İran’a yönelik yaptırımlara tabidir. Ticaretin herhangi bir aşamasında bir ABD vatandaşının dahil olması (Şirket sahibi, şirket ortağı, şirket çalışanı vb.) mümkün değildir.
-    Ham ve yarı-mamul metaller (alüminyum, bakır, demir-çelik vb.) yaptırımlara tabidir. Sadece ticarete konu olan ürünler değil, İran’da bu sektörlerde çalışmış tüm kişiler de yaptırıma tabidir.
-    Altın dahil tüm kıymetli maden ticareti, İran’da bu sektörlerde çalışmış tüm kişiler ile beraber yaptırıma tabidir.
-    Petrol, ham petrol, petrol ürünleri ve petrokimya sektörü yaptırımlara tabidir. İran’da bu sektörlerde çalışan tüm kişiler de yaptırıma tabidir.
-    Gemi ve Liman işletmeciliği, bu sektörde çalışmış kişiler ile beraber yaptırıma tabidir. İran menşeli veya İran limanlarını kullanmış/kullanacak olan tüm gemiler bu yaptırımlar kapsamındadır. Türk firmalarının uluslararası taşımacılıkta kullanacağı şirketler ile ilgili bu kapsamda gerekli araştırmayı yapması gerekmektedir. Çalışılacak gemi veya şirketlerin yasaklı olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.
-    İran Devleti hazinesi ve buna bağlı yatırım araçları ile İran finans kuruluşları, bu sektörlerde çalışan kişiler ile birlikte yaptırımlara tabidir. Sadece belirli İran Bankaları bu yaptırımların dışında tanımlanmıştır, nakit dışındaki ticaret ancak bu bankalar üzerinden yürütülebilir. Yaptırımlara alınan bankalarla işlem yapılması mümkün değildir. Yaptırım kapsamında olmayan İran Bankalarının Halkbank üzerinde hesapları bulunmaktadır.
-    Enerji sektörü ve bağlantılı alanlar, bu alanlarda çalışan kişilerle beraber yaptırımlara tabidir.
-    Sigorta sektörü ve tüm sigorta işlemleri, bu sektörlerde çalışan kişilerle beraber yaptırımlara tabidir.
-    Gıda, ilaç ve medikal ürünler sektörleri, koşulsuz olarak her türlü yaptırımın dışında tanımlanmıştır.
-    İran sınırları üzerinden herhangi bir taşımacılık işlemi gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla ihracatçı firmalarımızın örneğin Türkmenistan, Özbekistan gibi ülkelere daha önceden İran üzerinden gerçekleştirdikleri sevkiyatları artık başka sınır kapıları üzerinden gerçekleştirmeleri gerekmektedir.
-    Yasaklı ürünler, sektörler, kurumlar ve kişiler ile ilgili bilgiye ABD’nin Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi – OFAC’ın yaptırımlar sayfasından ulaşılabilmektedir: https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/
Yukarıda tanımlanan yasaklı sektörler dışındaki sektörlerde karşılıklı ticaret, yine yukarıda ifade edilen sınırlar ekseninde mümkün gözükmektedir. Ancak bu konuda da tanımlanmış ikincil yasaklar söz konusudur:

-    İran’a gönderilecek ürünlerin Türk menşeli olma zorunluluğu bulunmaktadır. Aynı şekilde İran’dan ithal edilecek ürünlerin de İran menşeli olma zorunluluğu vardır.
-    İran’a ihraç edilecek Türk menşeli ürünlerin girdilerinde hiçbir koşulda ABD menşeli bir ürün ya da hammadde kullanmak mümkün değildir. Örneğin İran’a yazılım ihracında bulunacak bir firmanın, Microsoft gibi ABD menşeli bir şirketin kodlarını/altyapısını kullanarak ürün geliştirmesi durumunda, bu ürünü ABD’ye ihraç etmesi mümkün değildir.
-    İran’a ihraç edilecek Türk menşeli ürünlerin girdilerinde, yukarıda tanımlanan tamamen yasaklı sektörlerdeki ürün ya da hammaddeleri kullanmak mümkün değildir.
-    İran’a üçüncü bir ülke üzerinden ticaret gerçekleştirmek mümkün değildir. Ticaretin doğrudan yapılması gerekmektedir.
-    İran ile ikili ticarette reeksport yapmak mümkün değildir. Başka ülke menşeli olup millileştirilmiş ürünleri İran’a göndermek, yine İran’dan başka ülkeli menşeli ürünleri Türkiye’ye getirmek mümkün değildir.
Yasaklı olmayan İran bankaları ile Halkbank üzerinden ticari işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için ise aşağıdaki hususlara bakılmaktadır:

-    Türk firması yaptırıma tabi olmayan mal satsa da karşıdaki alıcı yaptırıma doğrudan veya dolaylı tabi olabilir.
-    İran tarafındaki muhatabın, ticaret konu sektörde uzun süredir faaliyet göstermesi beklenmektedir.
-    Türk firmalarının İran’a ticaret ile ilgili Halkbank’tan bir talebi olması durumunda, İran’daki Halkbank temsilcileri aracılığıyla karşı taraf detaylı olarak incelenmektedir.
-    İran’a ihracat gerçekleştirecek Türk firmasının da dış ticaret konusunda deneyimli bir firma olması beklenmektedir.
-    Bir ürünün ihracı ile ilgili şüphe duyulan bir durum söz konusu ise, Türk firması ABD’nin Ankara Büyükelçiliği’ne başvurup resmi izin talebinde bulunabilir. Bu izinin alınması durumunda Halkbank ilgili söz konusu ticari işlemi gerçekleştirebilmektedir.